Á bygdarveitsluni 14.04.18 helt Jórun Høgnesen hesa taluna:

Lýð á ljóðið, lýð á ljóðið, Føroya fólk so blíð, potið burt úr oyra, so tit kunnu hoyra, hvussu til gekk í tí fornu tíð.

Hetta er byrjanin til yrking eftir Kvívíks Jógvan, sum var føddur í 1843. og sum er um støðuna í Føroyum í Gablatíðini og við monopol handlinum. Kvívíks Jógvan yrkir um vandafullar handilsferðir, um troyggur og hosir, sum vóru vrakaðar. Um garpin reysta, sum biður fólkið vakna upp úr dúri, har tey hava sovið fast, og hann sigur, at umsíðir trælabandið brast. Tingið bleiv sum kunnugt endurreist í 1852 og fríhandilin kom í 1856 og harvið byrjar eitt nýtt tíðarskeið í Føroyum. Og Kvívíks Jógvan endar við at siga: Er nú ikki, er nú ikki, her umskipað nógv. Beint á veg var funnið, Føroyar hava vunnið. Vinning stóran, vinning stóran bæði á land og sjógv.

Barnaminni

Eg eri ikki uppvaksin við Gjógv, men eg eri sera glað fyri, at kalla meg hálvt gjáarfólk, tí mamma mín Jóhanna Fredrikka, var ættað úr Blásastovu. Ommu við Gjógv, Jørginu, kendi eg ongantíð, tí hon doyði bert 58 ára gomul í 1941. Abba við Gjógv, Jóhan í Blásastovu, eigi eg nøkur góð barnaminnir um. Hann andaðist í 1963, 84 ára gamal.

Tað var altíð so gott, hugnaligt og stuttligt at koma norður til Gjáar at ferðast um summarið. Í trýssunum var ikki vanligt at ferðast so nógv uttanlands, men leiðin gekk út um bygdirnar í Føroyum. Eg helt, at vit vóru so heppin, at bæði foreldrini ikki vóru slektaði úr Klaksvík, tí so høvdu vit neyvan ferðast nakað serligt, soleiðis var tað bara, men ein túr til Gjáar fóru vit hvørt summar. Ofta gjørdu mostur og mamma ferðalag, og tá var fult í Blásastovu, og væl bar til uttan sentralhita og uttan elektrisitet og uttan WC. Um summarið var leingi ljóst og eftir skýming var petroliumslampan tendrað og kolkomfýrurin var heitur, so tað var so fjálgt og gott.

Vit spældu úti allan dagin. Øll bygdin var spælipláss okkara, men í Gjónna, og út á Nasa og Gulaklett ella á Seiðaberg máttu vit ikki fara uttan við vaksnum, og tað aktaðu vit sum smábørn. Var tað so onkur, sum kortini smoygdi sær oman í Gjónna, so var altíð onkur maður ella kona, ið bað børnini koma niðan aftur. Ì tí førinum var øll bygdin barnagenta. Hóast tað vóru vit ofta niðri í fjøru og fangaðu trøllasíl, eitt orð, sum eg bara kenni frá Gjógv. Og eitt tað stuttligasta var at spæla við leikur, sum vit kallaðu koppa og tallerkabrotini, sum vit funnu millum malagrótið í fjøruni. Eg kendi meg so hepna, um eg fann eitt leikapettið við onkrum mynstri á. So spældu vit Anna og fleiri fólk í húsi og gjørdu okkum hømiligudukkur, hentaðu sóljur og summardáar, sum vit bundu til vøkur blómutyssi ella drógu uppá tráð til hálsbond og armbond.

Vit lakkaðu paradís við passaligum lakksteinum, sum vit funnu niðast í ánni. Teir vóru myrkir og vakrir, men tá abbi smurdi okkurt feitt uppá teir, gjørdust teir svartir og ordiliga blankir, og tá vóru teir dýrgripir, sum vit høvdu við okkum inn aftur til klaksvíkar at vísa gentunum har.

Meira enn einaferð havi eg bjargað hønunum hjá Lovisu undan tí óreina hananum, tí hann var so herviligur at leypa uppá tær. Tá eg segði frá mínum bragdi, so flentu mamma og mostir bara.

Áin var akkurát líka spennandi tá, sum nú. Har fangaðu vit síl, og silgdu við flakum og tunnubátum á Lítla Fløtti. Nógvir vóru karmanir, og nógv stríð munnu mammur og ommur hava havt fyri at turka øll klæðini aftur, men ongantíð minnist eg, at tey vaksnu vóru ill við okkum fyri tað. Onkur hevði funnið uppá at rópa KÓPUR eftir honum ella henni, sum datt og fór undir, og so var man kópur fyri dagin, og tað var ikki so gott. Eingin tímdi ordiliga at verða kópur, so tað var helst ein góð og snild fyribyrging . Enn spæla øll børn, sum koma til Gjáar á Lítla Fløtti, og einaferð systirdóttirin sum smágenta hevði verið á fyrsta sinni í Tivoli í Keypmannahavn, og mamman spurdi hana, um tað var stuttligt, svaraði hon jú, men Lítli Fløttur var nógv stuttligari.

Tann 79 ára gamli Neli í Gortru kattakongur 2018

At sláa tunnu fastalávintsmánadag hevur verið vanligur siður við Gjógv - eins og aðrastaðni í landinum - so langt aftur, sum nakar veit um at siga. Tey elstu bygdarfólkini minnast frá barni av, at tá plagdu teir at sláa tunnu heimi við Byrgisá - beint oman fyri Geilina. Ein endi var spentur tvørtur um ánna - og har hekk so tunnan.

Ta einu ferðina var Kristian í Lon kattakongur - ikki var hann so lættur at fanga - men hann bleiv tó tikin og borin út í Lon. Tað var (og er) nevnliga siður, at kattakongurin skuldi takast og berast til hús. Ta ferðina var Jóan Petur í Horni ein av fyrireikarunum.

Tann árligi ruddingardagurin í ár var leygardagin 27. mai. Fyrraparturin av degnum var vátur og ilsligur, men seinnaparturin og kvøldið vóru framúr: sólskin og heiður himin. Væl av fólki møtti til morgunmatin, sum í ár var í skúlanum kl. 10, tí bygdarhúsið var upptikið. Hetta - at samlast í skúlanum - var nakað serligt og beindi tosið aftur á gomul skúlaminnir: kolkassan, holið á norðsíðuni, teir tónaðu rútarnar, innisettur, tabell, uttanat, keypa merkir --- her sat eg - sungu uppi við orglið - minnist tú tað? Jú, mangt og hvat var havt á orði, men tað var sum við "súluni" í Mikinesi: skúlin var góður. Tað var eitt sindur trekt at tøma skúlan, tí tað var so illfýsið uttandura, men so við og við varð farið til verka. Tær árligu ruturnar blivu fylgdar: gjøgnum fjøruna, gjøgnum Ánna, í bøin, í/á Gjónna - ja, runt alla bygdina. Á teirri heimaru síðuni á Niðaru Brúgv hevur ein elkaðal verið festur, men við árunum er so nógvur rustur komin rundan um hann, at hetta hevur skemmað brúnna rættuliga nógv, tí hetta var so ásýnligt. Nakrir handfimir smiðir loystu kaðalin og løgdu hann undir brúnna, og eisini ætlaðu teir sær at mála tað heila, men regnið forðaði tí. Sjálv ruddingin gekst væl, og fólk hildu, at tað var ikki so nógv órudd, so nøkur tóku seg saman at lúka ókrút burtur fram við ymiskum betongrennum og veggjum, meðan onnur tóku sær av minnisvarðaøkinum.

Tað eru mong ár síðani, at telefonpelarnir heim í gjøgnum Dalin eru burturbeindir, og samskiftissambandið lagt undir flag, men í ár fingu SEV-pelarnir somu lagnu, so hereftir verður tað truplari hjá nátúrkreftunum at bjóða nútíðini av. Í framtíðini verður tað óivað rárt at síggja pelar, men Gjómaður setti eina pelareiggju upp undir Fløttahoyggjhúsinum henda dagin. Neyvan hevur Gjómaður reist reiggjuna við pelavarðveitslu fyri eyga, men sterk er hon, so nátúrkreftirnar mugu brúka tol, skulu tær skala henni. Kanska fer onkur í framtíðini at siga: "Hesir pelarnir stóðu einaferð Heimi í Dal!" Tað gekst væl at reisa hana, tí har vóru nógvar sterkar og kønar hendur, og um fimmtíðina royndu tey fyrstu reiggjuna - og nú um hvítusunnuna var rættuligt lív í. Vert er at leggja aftrat, at Bygma Balslev, í Havn, hevur stuðlað pelareiggjuni fíggjarliga.

Í Nes kirkju

Hvørt mánakvøld í vetrarhálvuni samlast bygdarfólkið í Bygdarhúsinum til hugna, mentanarløtur og annað gott. Tá ið veturin hevur mist takið, og ljósið vinnur á myrkrinum, so plaga hugnakvøldini at enda við eini útferð, og so var eisini í ár. Avgjørt varð, at í ár skuldi túrurin vera í Eysturoynni, og farast skuldi frá Gjógv við bussi sunnumorgunin 02.04. - kl. 10. Fyrst gekk  leiðin út í Fríðrikskirkjuna á Toftum, har Patrick de Neergaard, vágsprestur, prædikaði. Eftir gudstænastuna varð farið út í tann gamla prestagarðin á Nesi, har ið Josefina Olsen, fyrrverandi skúlastjóri á Toftum, greiddi frá og vísti runt. Her hava prestagarðar verið undan hesum, ið V.U. Hammershaimb, próstur, læt byggja í 1863. Kona hansara, Elisabeth Christiane, gjørdi tekningarnar. Tá var hetta tann næststørsti bygningurin í landinum - bara amtmansborgin í Havn var størri. Havandi í huga, hvussu gamal - og STÓRUR - hesin bygningurin er eftir tátíðar mátum, so er tað undranarsamt, at hetta skal hava borið til. Forsprákararnir hava ikki gingið í smáum skóm, má sigast. Nú verður bygningurin eisini brúktur sum savn, og eg mæli fólki til at fara at vitja henda bygningin, ið angar av søgu innan øll møgulig økir. Tann elsti skrásetti luturin í prestagarðinum er eitt chatoll, ið Maria Rønning, fødd í Noregi í 1741, hevði við sær til Føroya í 1772. Maria var trúlovað og skuldi giftast við Andreasi Djurhuus, presti á Nesi, men giftarmálið fór í vaskið, og grundin til tess verður ov drúgv at viðgera her.

 Chatollið kom til Føroya í 1772                                                 Ein svanabyrsa                                                                

Úr prestagarðinum varð farið inn á gólvið í Nes kirkju, tí onkur av ferðarlagnum hevði ongatíð verið har áður og havandi tað í huga, at forfedrar okkara mangan brúktu Nes kirkju í sambandi við dóp, konfirmatión, giftu o.a. Líka fram til 1928 var Eysturoyggin eitt prestagjald við presti á Nesi. Í 1928 fór oyggin sundur í tvey prestagjøld: Nes prestagjald og Fuglafjarðar prestagjald. Fyri ta tíð var Nes kirkjuliga sæð miðdepil fyri alla Eysturoynna, og vit vita um fleiri børn frá Gjógv, ið eru doypt í Nes kirkju. Tað hevur mangan verið havt á orði, at Gamli-Sjúrður í Hoygarðinum (Sigvard Joensen, f. 20.12.1852) var bara tríggjar dagar gamal, tá ið hann varð doyptur í Nes kirkju. Viderø, prestur, skrivar soleiðis í bók síni "Saga Eysturoyar":  --- men tey høvdu lært at sjá Guð yvir øllum og at leggja seg og alt sítt í Guðs hond, tí sæst í kirkjubókini á Nesi, at barn, sum var tríggjar dagar gamalt, varð borið frá Gjógv út á Nes til skírnar. Vera má, at tað var Sjúrður, faðir Kristians í Hoygarðinum. Hann var føddur tuttugta í tolvta, og føðurbróðir hans, Hans Petur, sagdi, at hann varð fatlaður upp á seg og borin á Nes til skírnar, og at tað var dýrasta byrði, sum havdi verið á sínum baki ---  Tollaksmessudagur er stuttur, so tann størsti parturin av ferðini hevur verið í myrkri. Ein gjáarmaður fortaldi fyri mær, at hann hevði gingið úr Søldarfirði til Gjáar í góðum líkindum, og tað tók 6 tímar við vanligari gongd, so gongutúrurin út á Nes hevur í minsta lagi tikið 7 tímar. Hesin túrurin hjá gjáarfólki út á Nes tók 45 minuttir (sitandi).